KUMAŞ BİLGİSİ, KUMAŞ ÇEŞİTLERİ VE KUMAŞLARIN SINIFLANDIRILMASI

c)Örülmüş kumaşlar – Örme yoluyla elde edilen kumaşlar (yuvarlak, çözgülü örme ve düz örgüler, danteller).

KUMAŞ KONTROL YÖNTEMLERİ

1)Hammadde kontrolü

a)Hissetme,

b)Koparma,

c)Büküm açama,

d)Yakma,

e)Mikroskopla inceleme,

f)Kimyasallarla çözme,

g)Boyama,

h)Lif ayrımı,

2)Yüzey kontrolü

a)İplik sıklığı, numarası,

b)Dokuma örgü cinsi,

c)Kumaş gramajı,

d)Kumaş eni,

e)Uzunluğu,

f)Kumaş yüzü, tersi,

g)Atkı, çözgü yönü,

h)Dokuma, tüy yönü,

i)Kayma özelliği,

j)Boncuklanma özelliği,

k)Ütü etkisi (nem, ısı, basınç ile ilgili değişim),

3)Terbiye kontrolü

a)Renk haslıkları,

b)Işık haslıkları,

c)Yıkama haslıkları,

d)Su haslıkları,

e)Sürtme haslıkları,

f)Ütü haslıkları,

g)Ter haslıkları,

h)Buruşmazlık, esneme,

i)Aşınma,

ÖRME KUMAŞLAR

Örme (atkı) Kumaşların Sınıflandırılması

1) Yuvarlak örgüler

a) Tek yataklı,

-süprem,

-futter,

-havlu,

b) Çift yataklı,

-rib,

-interlok,

c) Küçük çaplılar,

-Çorap makineleri,

-Bağcık, kordon makineleri,

2) Düz örgüler

a) Tek yataklı -Ev tipi,

b) Çift yataklı -Sanayi tipi.

Çözgü Örme Kumaşların Sınıflandırılması (iğne tipine göre)

1.Esnek uçlu iğne – spor kumaşlar (koton makinesi veya çözgü otomat makinesi),

2.Dilli iğne – desenli gipür, dantel, makrome, fisto (raşel-tek veya çift yataklı),

3.Sürgülü iğne – jarse ve düz kumaşlar,

DOKUMA KUMAŞLAR

Kumaşı oluşturan ipliklerin birbirine göre geçiş şekli örgüyü belirler. Dokuma kumaşlarda üç temel örgü ve bunlardan türetilmiş diğer örgülere göre birçok çeşit vardır.

Dokuma Temel Örgüler

1) Bezayağı

a)Rips: Atkı ripsi, Çözgü ripsi.

b)Panama: Tam panama, Yarı panama.

En basit ve sağlam bağlantı türüdür. Bağlantı noktaları her yüzden birbirine değer, çözgü ve atkı iplikleri birbirlerinin bir altından bir üstünden geçer. Kolay ve ucuz bir üretim sağlanır. (krep, etamin, patiska, amerikan bezi, tafta, vual)

2) Dimi: Bağlantı noktaları yana doğru kaymıştır ve verev olarak birbirine değmektedir. (denim, gabardin, divitin)

3) Atlas (saten): Bağlantı noktaları birbirine değmez, ancak bu noktalar düzenli bir biçimde dokuma yüzeyine dağılmıştır. İplikler en az dört iplik üzerinden atlamaktadır. En gevşek bağlantıdır. (saten düşes)

ÖRME KUMAŞ ÇESİTLERİ

SÜPREM: 30/1, 28 fine süprem

Penye, karde, OE, lycralı. Kullanılan enler: 34, 32, 30, 26’dır. Üç çeşit lycra kullanılır: 20 denye (22 dtex), 40 denye (44 dtex), 70 denye (77 dtex) en çok kullanılan 40 ve 70 denyedir.

RİBANA: (1*1 RİB): 30, 34″ çaplar kullanılır. Ne 30/1 iplikte 16-18 fine, 20/1 iplikte 16 fine kullanılır.

KAŞKORSE: (2*2 RİB): 30, 34” çaplar kullanılır. Ne 30/1 iplikte 18 fine, 20/1 iplikte 16 fine idealdir.

İKİ İPLİK FUTTER: Ne 20’ye 10, 20’ye 8 ipliklerle örülür. 26, 30, 32” çaplı makinelerde 20, 22 fine inceliğinde örülür.

ÜÇ İPLİK FUTTER: Ne 30-30-10 veya 30-20-10 iplikler kullanılır.

FİNE FUTTER: Genel olarak Ne 30’a 20 ve 30’a 30 ipliklerle 28 fine inceliğinde örülen hafif futterlerdir. 30 ve 32 çaplı makineler kullanılır.

PİKE: Tek toplama ve çift toplama olarak iki çeşittir, genelde çift toplama kullanılır. 26, 30” çaplı makinelerde Ne 30/1 iplikte 28 fine, 20/1 iplikte 22 fine incelikte makinelerde örülür. Pike diğer örgülere göre mamulde kendini salarak genişler.

HAVLU KUMAŞLARDA GRAMAJ BULUNMASI

iplik no = uzunluk / ağırlık = m / gr = L / G = Nm, Ne = L / (G*1,693)

gramaj = (E sıklık * 100 * faktör) / (Ne * 1,693)

uzama ile ilgili faktörler: bezayağı=1,1; gabardin=1,08; saten=1,05; lycra=1,3-1,45.

KUMAŞ ANALİZİ

Kumaş analizinde sırayla şu yollar takip edilir:

3.İplik numarası ve büküm yönü saptanması,

4.İpliği meydana getiren lifin tahminlenmesi,

5.Kumaş örgüsünü bulup, gerekirse resmini (örgü deseni) yapmak,

6.Çözgü ve atkı sıklıklarının belirlenmesi,

7.Kumaş dokutulacaksa gerekli iplik miktarını bulabilmek için çözgü ve atkı ipliklerinin kısalma yüzdelerini bulmak.

PAMUKLU KUMAŞLAR

GABARDİN: Genellikle dimi 2/1 örgüsünde (1/2, 1/3, 3/1 de olabilir) çözgü hakim pamuklu bir kumaştır. Yüzeyde iplik kalınlığına ve dimideki atlamalara bağlı olarak kenarlara açı yapan çizgi efekti görülür. Açı 1/2 ve 2/1 örgülerde 45, 3/1 ve 1/3 örgülerde 30 ve 60 derece civarındadır. İplik inceldikçe çizgi efekti kaybolur. Pantolonluk ve trençkotluk olarak kullanıldığı gibi bunun dışında da kullanılır. İplik numarası Ne 60 ile 80 arası olabilir (atkı ipliği daha kalın da yapılabilir). Daha çok top boya yapılarak renklendirilir. İpliği boyalı ve baskılı olarak bulunabilir.

DENİM (Blue-jean, kot): Denim bugün çok geniş bir alanı kapsayan kumaşların genel adıdır. Bu kumaşlardan giysinin hemen her türü yapılabildiği gibi döşemelik olarak da kullanılmaktadır. Genellikle çözgü iplikleri indigo boyalıdır. Gramaj ölçümünde ons ölçü birimi kullanılır. Gramajlar 5-16 ons arasındadır. Ağır olanlar kışlık, hafif olanlar yazlık olarak pantolon, gömlek, yelek, etek, ceket, şort olarak kullanılır.

PAZEN: Bezayağı ve dimi örgülü Ne 24-8 ipliklerin kullanıldığı pamuklu bir kumaştır. Arka yüzey şardonlanır, ön yüzey baskılı olabilir. Top boya ve baskı yapılarak pijama, iç çamaşırlık olarak kullanılır. Her iki yüzey şardonlanırsa ve kalınlık fazlaysa divitin adını alır, Anadolu’da kışlık tür giysilerde yaygın olarak kullanılır.

Patiska Kumaş: Patiska kumaş klasik bir dokuma kumaş cinsidir. Düşük gramajlı ve çok ince olup bezayağı örgüsünden yapmaktadır. Patiska sık ve düzgün dokunmuş pamuklu bezdir. Uygulanan apre türüne göre yumuşak yada diri tutumlu olabilir. Orijinali keten olan bu kumaş şimdi pamuk yada karışımları veya yün ve karışımlarından yapılır. Pamuktan yapıldığı zaman genel olarak çözgüde 10-14 ve atkıda 8-14 kaplama faktörü ve metrekaresinde 60-100 gram ağırlığı vardır. Eğer yünden yapılmışsa şalisten (challis) daha hafiftir ve kadın elbiseleri olarak kullanılır. Patiska özellikle Amerika ve Mısır’da yetişen nitelikli pamuklardan eğrilmiş, 60-80 numara ipliklerden dokunur ve çoğunlukla bir yüzüne hafif parlaklık kazandırılır. Patiska ağartılabilir yada parça halinde boyanabilir. Nitelikli patiskalar pürüzsüz, parlak apreli ve hafif bezlerdir. Bunlar kolay dikilebilir yada üzerlerine ince nakışlar işlenebilir. Patiska kolay yıkanabildiğinden mendillerde, çocuk giysilerinde, iç çamaşırlarında, çarşaflarda ve geceliklerde kullanılır. Örnek: Patiska Çarşaf, Patiska Çamaşır.

DİYAGONAL: Diyagonal dimiler büyük örgülü basit dimilerdir. Bu kumaşlarda çözgü ipliği atkı ipliği istikametinde 45° açı yapar. Yani çözgü diyagonalleri kumaş yüzeyinde, yatayla 44°-45° açı yapar. Kumaşın atkı ve çözgüsünde kullanılan iplikler değişikse, daha parlak ve değerli olan iplik kumaş yüzeyine daha çok çıkarılır. Dimi örgülerle daha ağır gramajlı ve elastik kumaşlar yapılabilmektedir. Diminin bir türevi olan diyagonal dimilerde ise desenlendirme imkanı çok geniştir. Diyagonal dimi ile dokunmuş diyagonal kumaşlar, kalın numaralı iplikten yapılmış olup; dimi 2/2 dokulu pamuklu bir kumaştır. Eşit karakterli bir dimidir. Genelde pantolonluk kumaş olarak kullanılır. Bunun dışında eteklik, ceketlik olarak da kullanılır. Sağlam ve gramajlı olarak üretildiğinde çadır bezi (branda bezi) olarak da kullanılabilir. Örnek Konstrüksiyon: Çözgü ipliği=Ne=12/1, Sıklık=24 ad/cm, Atkı ipliği=Ne=12/1, Ağırlık=206 g/m², En=70 cm.

ORGANZE KUMAŞ: Organze, pamuklu bir kumaştır. Muslin sınıfına girer. İnce, hafi gramajlı, seyrek dokunur. Yarı şeffaf, saydam, transparan yapıdadır. Özel bir asit bitim işlemi yapılır. Bu işlemle kumaş yüzeyi kısmen katılaştırılarak kumaşa sert bir tutum ve şeffaf bir görünüm kazandırılır. Bitin işleminin etkisi kalıcıdır. Pamuk yerine monofılament sentetik liflerin kullanılmasıyla aynı sertlik etkisi daha iyi sağlanabilir. Fakat, bunun yanında monofılament sentetik lif kullanımı maliyetin daha yüksek olmasına sebep olacaktır. Organze kumaşlar genelde elbiselik, bluzluk, işlemelik, aksesuarlık olarak kullanılır. Elbiselik organze kumaşlardan ise daha çok gelinlik, nişanlık, gibi abiye kıyafetler yapılır. İyi kalitede bir organzede: Çözgü ipliği Ne:80, Atkı ipliği Ne:100 olarak kullanılır. İnch’teki çözgü/atkı sayısı 80 olarak alınır. Bu da cm’de yaklaşık olarak 32 adet atkı ve çözgü demektir. Organzenin pamuklu bir kumaş olarak bilinmesine rağmen piyasada daha çok %100 PES olarak bulunmaktadır.